โก่บอเอ่ะ สืบสานผ้าทอปากะญอบ้านแม่หาด

โก่บอเอ่ะ สืบสานผ้าทอปากะญอบ้านแม่หาด

โก่บอเอ่ะ ผ้าทอกะเหรี่ยง ย้อมสีธรรมชาติ
โครงการ จุงลูกจุงหลาน สืบสานผ้าทอปกากะญอบ้านแม่หาด อ.เวียงแหง จ.เชียงใหม่
การถ่ายทอดองค์ความรู้สู่เยาวชน เพื่อสืบทอดวิถีชีวิต วัฒนธรรมการทอผ้าอันมีคุณค่าที่ทุกวันนี้ใกล้จะจางหายไปพร้อมกับสังคมยุคใหม่ มาเรียนรู้วิถีวัฒนธรรมการทอผ้าของชาวปกาญอบ้านแม่หาดไปพร้อมกันเลย!!

การทอผ้าของชาวปากะญอบ้านแม่หาด

รู้หรือไม่? ชาวกะเหรี่ยงเป็นชนเผ่าผู้มีฝีมือในการทอผ้าที่เก่งที่สุดเผ่าหนึ่ง ซึ่งหญิงสาวจะได้รับการถ่ายทอดฝีมือการทอผ้ามาจากผู้เป็นแม่ตั้งแต่ยังเป็นเด็กหญิงในวัยประมาณ 10 ปี และมักจะทอเสื้อผ้าไว้ใช้สวมใส่ในชีวิตประจำวันทั้งของตนเองและสมาชิกในครอบครัว หรือทอเก็บไว้ใช้ในงานพิธีสำคัญๆ เช่น งานแต่งงาน งานประเพณีสำคัญต่างๆ

การโพกหัวแบบชาวปากะญอ

ขั้นตอนกว่าจะได้มาเป็นผ้าหนึ่งผืน ต้องผ่านกระบวนการอันประณีตมากมาย ตั้งแต่การเก็บฝ้ายจนผ่านขั้นตอนต่าง ๆ มาเป็นเส้นฝ่าย การย้อมสี และนำมาใส่เครื่องม้วนฝ้ายออกมาให้เรียงเป็นเส้นๆ จากนั้นนำไปเรียงเส้นฝ้ายบนเครื่องตั้งฝ้ายเพื่อเตรียมไปทอเป็นผืนในขึ้นตอนต่อไป เมื่อทอเสร็จแล้วก็นำมาเย็บต่อเป็นผืนตามแต่การใช้งาน และประดับตกแต่งอย่างสวยงาม

ขั้นตอนการตั้งฝ่ายเพื่อเตรียมนำไปทอ

ม้วนฝ่ายแต่ละสี

ผ้าทอกะเหรี่ยง มีลักษณะเป็นผ้าทอหน้าแคบ ที่ใช้เครื่องมือทอแบบห้างหลัง หรือที่เรียกกันว่า 'กี่เอว' ผ้าที่ทอจะถูกกำหนดตามความต้องการใช้งานตั้งแต่เริ่มต้นทอ เช่น ผ้าทอสำหรับเสื้อ ผ้าทอสำหรับผ้าซิ่น ผ้าทอสำหรับผ้าโพกศรีษะ หรือผ้าทอสำหรับทำเป็นย่าม

ศิลปะลวดลายบนผืนผ้าของชนเผ่ากะเหรี่ยง มีเอกลักษณ์โดดเด่นที่แสดงถึงตัวตนของชนเผ่ากะเหรี่ยงที่สืบทอดมาจากบรรพบุรุษ ลวดลายต่างๆ มักเกิดจากการสังเกต การใช้จินตนา การนำเอาลักษณะเด่นจากสิ่งที่พบเห็นในธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมรอบตัว ทั้งพืชพรรณ ดอกไม้ ต้นไม้ สัตว์น้อยใหญ่ ข้าวของเครื่องใช้ในชีวิตประจำวัน ตลอดไปจนถึงประเพณีและคตินิยมของชนเผ่ามาประยุกต์ถ่ายทอดลงสู่ลวดลายบนผืนผ้าได้อย่างงดงาม ด้วยเทคนิคการสร้างสรรค์ลวดลายที่หลากหลาย ทั้งการจก การทอยกดอก การมัดหมี่ การปักด้วยด้ายหรือไหมพรมหลากสี การปักประดับตกแต่งด้วยเมล็ดลูกเดือย

สาวน้อยปากะญอบ้านแม่หาด

เอกลักษณ์ลวดลายที่มีลักษณะเป็นลวดลายดั้งเดิมที่ปรากฎบนผืนผ้าทอกะเหรี่ยงที่สืบทอดต่อกันมาจากบรรพบุรุษหลายชั่วอายุคน เป็นลวดลายที่พบได้ในกะเหรี่ยงโปวและปกากะญอแทบทุกพื้นที่ เช่น ลักษณะลายเป็นสี่เหลี่ยมขนมเปียกปูนรูปแบบต่างๆ ลายดอกไม้ ลายเส้นตรง ลายกากบาท

ลวดลายบนผืนผ้า

การทอผ้าของชนเผ่าชาวกะเหรี่ยง เป็นการทอแบบวิถีดั้งเดิม เรียกว่าทอแบบ กี่เอว หรือ การทอแบบห้างหลัง โดยใช้อุปกรณ์เครื่องทอขนาดเล็กเรียกว่า กี่เอว ลักษณะการทอผ้าแบบกี่เอวนี้ ผู้ทอจะต้องนั่งกับพื้น เหยียดขาขนานตรงไปข้างหน้าทั้งสองข้าง มีสายคาด (สายคาดอาจทำด้วยแผ่นหนัง หรือผ้าที่ทบกันหลายๆ ชั้น หรือเชือกที่ฝั้นเป็นเกลียวให้แข็งแรง) ที่ผูกติดด้วยด้ายเส้นยืนคาดรัดโอบไปด้านหลังของเอว อีกด้านหนึ่งจะผูกมัดกับเสาเรือนหรือโคนต้นไม้ หรือหลักที่มีความเข็งแรงก็ได้

สืบสานผ้าทอปากะญอบ้านแม่หาด

ความพิเศษของกลุ่มทอผ้ากะเหรี่ยงบ้านแม่หาดแห่งนี้ นอกจากสีที่ใช้ย้อมจะเป็นสีสังเคราะห์ที่นิยมกันทั่วไปแล้ว บ้านแม่หาดยังเลือกใช้การย้อมสีจากธรรมชาติ ไม่ว่าจะเป็นเปลือกไม้ ดินโคลน ขมิ้น แล้วผลลัพท์ของสีที่ได้ออกมานั้นก็สวยงามมาก เป็นสีแบบธรรมชาติที่ดูแล้วสบายตาเป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม แถมยังเป็นโทนสีธรรมชาติที่มีความนิยมในปัจจุบันนี้อีกด้วย

อย่าหลงลืมความงดงามของวัฒนธรรมท้องถิ่นของเรากันนะคะ อนุรักษ์เอกลักษณ์การสวมใส่ชุดท้องถิ่นของเราไว้ ไม่ว่ากลุ่มชนไหนก็มีความงดงามและคุณค่าในตัวเองทั้งนั้น แค่ภูมิใจในความเป็นเรา

ขอบคุณข้อมูลจาก https://www.sacict.or.th